گزارشی از روند حراج حضوری شمش طلا در مرکز مبادله
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، با هدف ساماندهی بازار ارز و طلا و بهبود سیاست‌گذاری‌های پولی، در اسفند ۱۴۰۱، مرکز مبادله ارز و طلای ایران را راه‌اندازی کرد. این اقدام، گامی اساسی در جهت شفاف‌سازی و نظارت مؤثر بر معاملات ارزی و به‌ویژه بازار سنتی و کهن طلا محسوب می‌شود. تالارهای معاملاتی این مرکز، بستری برای دادوستد قراردادهای کوتاه‌مدت (کمتر از یک سال) با دارایی‌های پایه تحت نظارت بانک مرکزی را فراهم می‌آورند.
بازار طلای این مرکز، با بهره‌گیری از تجارب داخلی و بین‌المللی و با تأکید بر حفظ اصول حاکم بر این بازار، به دو بخش نقدی و قراردادهای آتی تقسیم می‌شود. تالار نقدی، میزبان معاملات انواع سکه‌های طلا (تمام بهار آزادی، نیم بهار آزادی و ربع بهار آزادی) و شمش طلا است. این اقدام، در راستای وظایف بانک مرکزی به‌عنوان متولی بازار طلا در کشور و مطابق با قوانین پولی و بانکی انجام پذیرفته است. راه اندازی این تالار، ساختاردهی و نظارت بانک مرکزی بر معاملات طلا را تقویت نموده و به شفافیت بیشتر بازار کمک شایانی می‌کند.
همبستگی بالای بازار ارز و طلا، اهمیت تنظیم‌گری بازار طلا را در مدیریت بازار ارز نیز دوچندان می‌کند. تمرکز ابزارهای اصلی سیاست‌گذاری پولی و ارزی در این مرکز، بانک مرکزی را قادر می‌سازد تا با قدرت بیشتری بازارها را مدیریت نماید.
به گفته‌ی آقای اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران، ابلاغیه‌ای از سوی بانک مرکزی در دی ۱۴۰۲ به فعالان اقتصادی ابلاغ شد که به صادرکنندگان اجازه می‌دهد به جای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات، با واردات شمش طلا، تعهدات ارزی خود را ایفا کنند. این اقدام، منجر به راه‌اندازی تالار معاملات شمش طلا در مرکز مبادله و انجام حجم قابل توجهی از معاملات در این بخش شد.
این رویکرد مزایای متعددی به همراه داشته است؛ از جمله دسترسی سریع صادرکنندگان به منابع ریالی (حداکثر ظرف 48 ساعت پس از معامله)، تأمین بخش قابل توجهی از نیاز صنایع تولیدکننده مصنوعات طلا و بنکداران، و تزریق بیش از ۱۲.۷ تن شمش طلا به بازار (در حالی که بیش از ۶۱ تن شمش طلا وارد کشور شده است). این امر، هزینه‌های جانبی معاملات طلا را کاهش داده و جریان مداومی از شمش طلا را در بازار ایجاد کرده است.
آقای علی مقدسی، رئیس اداره بازار طلای مرکز مبادله، از آغاز رسمی معاملات شمش طلا در ۲۷ دی ۱۴۰۲ خبر می‌دهد و از برگزاری ۷۲ جلسه حراج حضوری تا ۱۱ آذر ۱۴۰۳ با حجم معاملات نزدیک به ۶۰ هزار میلیارد تومان یاد می‌کند. عرضه کنندگان شمش طلا عمدتاً صادرکنندگانی هستند که از محل ارز حاصل از صادرات خود، اقدام به این معاملات می‌کنند. مرکز مبادله، با تضمین پرداخت معادل ریالی و تأیید اصالت و استاندارد شمش‌ها، ریسک معاملات را برای هر دو طرف (خریدار و فروشنده) کاهش داده است.
خریداران شمش طلا در این حراج‌ها شامل فروشندگان عمده، تولیدکنندگان مصنوعات طلا، خرده فروشان و بانک‌های عامل دارای مجوز هستند.
در مجموع، این رویکرد جدید، با تسهیل فرآیند رفع تعهد ارزی صادرکنندگان و نظارت دقیق بر بازار طلا، به بهبود ذخایر طلای بانک مرکزی، کاهش قاچاق طلا، تأمین نیاز صنعت طلا و جواهر، و افزایش شفافیت بازار کمک می‌کند.
