دور باطل تسهیلات و تعهدات بانکی
## چرخه معیوب تسهیلات در سیستم بانکی: تهدیدی برای اقتصاد ملی
در سال‌های اخیر، سیستم بانکی کشور با چالش‌هایی جدی در زمینه اعطای تسهیلات مواجه بوده است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، رواج چرخه معیوبی است که منجر به تسهیلات‌دهی بی‌رویه و بدون ضمانت واقعی می‌شود. این چرخه نه تنها از منظر اقتصادی مضر است، بلکه بانک‌ها را نیز در معرض ریسک‌های اعتباری و نقدینگی قرار می‌دهد.
**ریشه مشکل**:
* **تامین سپرده نقدی:** بانک‌ها اغلب برای تأمین سپرده‌های نقدی مورد نیاز برای ضمانت‌نامه‌ها و پیش‌دریافت اعتبارات اسنادی، به مشتریان خود تسهیلات اعطا می‌کنند.
* **بازگشت به بانک:** این تسهیلات سپس به حساب‌های سپرده مشتریان نزد همان بانک واریز می‌شود و گاهاً به عنوان گردش حساب مشتری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* **تسهیلات بیشتر:** این چرخه با اعطای تسهیلات بیشتر به مشتریان بر اساس همین گردش حساب به طور تکراری تکرار می‌شود.
**پیامدهای این چرخه:**
1. **انباشت بدهی بدون تزریق منابع واقعی:** این چرخه منجر به انباشت بدهی‌های بانکی بدون تزریق منابع واقعی به بانک‌ها می‌شود.
2. **حساب‌سازی کاذب:** بانک‌ها سپرده‌های نقدی مربوط به ضمانت‌نامه‌ها و اعتبارات اسنادی را به عنوان گردش حساب مشتری تلقی می‌کنند که منجر به حساب‌سازی کاذب می‌شود.
3. **افزایش ریسک اعتباری:** اعطای تسهیلات برای تأمین سپرده‌های نقدی، بانک‌ها را در معرض خطر عدم ایفای تعهدات از سوی مشتریان قرار می‌دهد و ریسک اعتباری را افزایش می‌دهد.
4. **دور باطل منابع بانکی:** این چرخه منجر به ایجاد دوری باطل در منابع بانکی می‌شود. بانک‌ها به جای جذب سرمایه‌های جدید، تسهیلات را به خود باز می‌گردانند که در نهایت به رشد اقتصادی منجر نمی‌شود.
5. **افزایش فشار بر نقدینگی بانک‌ها:** بانک‌ها ملزم به پرداخت سپرده قانونی بر اساس سپرده‌های نقدی مربوط به ضمانت‌نامه‌ها و اعتبارات اسنادی هستند که فشار مضاعفی بر نقدینگی بانک‌ها وارد می‌کند.
6. **کاهش توانایی بانک‌ها در ارائه خدمات:** بانک‌ها باید برای تسهیلات اعطایی به منظور تأمین سپرده نقدی ضمانت‌نامه‌ها، ذخیره عام نزد بانک مرکزی را نگهداری کنند. این الزام توانایی بانک‌ها را در ارائه خدمات به مشتریان محدود می‌کند.
**راه حل‌ها:**
* **تشدید نظارت و اصلاح مقررات:** بانک مرکزی باید نظارت خود را بر نحوه اعطای تسهیلات به مشتریان افزایش دهد و مقررات جدیدی را برای جلوگیری از حساب‌سازی کاذب تدوین کند.
* **بازنگری در سیاست‌های سپرده قانونی:** بانک مرکزی می‌تواند سیاست‌های انعطاف‌پذیرتری را در زمینه سپرده قانونی به کار بگیرد تا بانک‌ها بتوانند منابع بیشتری برای تسهیلات‌دهی در اختیار داشته باشند.
* **تشویق به جذب منابع واقعی:** بانک‌ها باید به جای اتکا به چرخه‌های باطل تسهیلات‌دهی، به جذب سرمایه‌های واقعی تشویق شوند. این امر می تواند از طریق ارائه مشوق‌های مالیاتی و سیاست‌های تشویقی انجام شود.
* **تسهیل در سرمایه گذاری‌های مولد:** بانک‌ها باید فرآیندهای تامین مالی برای پروژه‌های مولد را تسهیل کنند تا به رشد واقعی اقتصاد کمک شود.
**نتیجه‌گیری:**
چرخه معیوب تسهیلات‌دهی در بازار تعهدات بانکی یکی از عوامل اصلی بحران‌های نقدینگی و اعتباری در سال‌های اخیر بوده است. با اجرای نظارت دقیق‌تر و اصلاح مقررات، می‌توان از تداوم این دور باطل جلوگیری کرد و منابع بانکی را به شکلی بهینه در اقتصاد کشور به کار گرفت.
