تلگرام و چالش حکمرانی دیجیتال در ایران
احتمال بازگشایی تلگرام طی روزهای اخیر بار دیگر در چارچوب مذاکرات و شروط مشخص مطرح شده است؛ موضوعی که فراتر از یک تصمیم فنی، به امنیت ملی، نظم ارتباطی و حقوق کاربران گره خورده است. در دهه اخیر، پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی از ابزارهای ساده ارتباطی به زیرساخت‌های عمومی تبادل اطلاعات و میدان‌های منازعات سیاسی تبدیل شده‌اند. همین تحول، دولت‌ها را ناگزیر کرده تا برای حکمرانی فضای مجازی، مدل‌های سختگیرانه‌تری در پیش گیرند.
شروط ایران برای رفع محدودیت تلگرام
بر اساس شنیده‌ها، مجموعه‌ای از شروط به‌عنوان مبنای رفع محدودیت تلگرام مطرح شده است. این شروط شامل موارد زیر است:
- مدیریت محتوای تحریک‌آمیز قومیتی و رسیدگی به گزارش‌های مردمی برای حذف محتوا
- همکاری با نظام قضائی در چارچوب قوانین داخلی و مسدودسازی فعالیت‌های مرتبط با تهدیدات امنیت ملی
- تضمین حفاظت از داده‌های کاربران ایرانی در برابر دسترسی یا انتقال غیرقانونی به نهادهای خارجی
کارشناسان معتقدند این شروط در واقع تلاش برای هم‌ترازسازی فعالیت تلگرام با الزامات حکمرانی ملی و صیانت از حقوق کاربران در فضای دیجیتال کشور است.
تجربه جهانی مواجهه با تلگرام
مطالعه نمونه‌های بین‌المللی نشان می‌دهد دولت‌ها در تعامل با تلگرام از سه ابزار اصلی استفاده کرده‌اند:
- الزام حقوقی و اداری
- فشار امنیتی و قضائی
- تعلیق یا تهدید به محدودسازی دسترسی
اتحادیه اروپا: الزام به حذف سریع محتوای تروریستی
اتحادیه اروپا با اجرای مقررات مبارزه با محتوای تروریستی آنلاین، تلگرام را موظف کرده است ظرف یک ساعت محتوای تروریستی را حذف کند. بلژیک به‌عنوان نهاد ناظر اصلی، تاکنون صدها دستور حذف محتوا صادر کرده و حتی طبقه‌بندی تلگرام به‌عنوان «پلتفرم در معرض محتوای افراط‌گرایانه» را بررسی کرده است.
ترکیه: تهدید به مسدودسازی
ترکیه بارها تلگرام را به دلیل عدم حذف کانال‌های مرتبط با جرایم سازمان‌یافته هدف هشدار قرار داده و اعلام کرده در صورت عدم همکاری مؤثر، گزینه مسدودسازی در سطح ملی فعال خواهد شد.
فرانسه: مسئولیت کیفری مدیر پلتفرم
در سال ۲۰۲۵، پاول دوروف بنیان‌گذار تلگرام در فرانسه بازداشت شد. این اقدام نشان داد برخی دولت‌ها مسئولیت کیفری را تا سطح مدیرعامل پلتفرم نیز قابل پیگیری می‌دانند، به‌ویژه زمانی که ساختار پلتفرم به فعالیت‌های مجرمانه کمک کند.
ویتنام: الزام به هویت‌سنجی و دسترسی به داده
ویتنام با مقررات جدید، تلگرام را ملزم به ذخیره داده‌ها در داخل کشور و ارائه اطلاعات به نهادهای قضائی کرده است. عدم همکاری کامل این پلتفرم، خطر مسدودسازی مرحله‌ای را به همراه داشته است.
برزیل: تعلیق مشروط
در برزیل، تلگرام به دلیل عدم حذف محتوای گمراه‌کننده و خشونت‌آمیز برای مدتی کوتاه تعلیق شد. رفع این محدودیت زمانی صورت گرفت که پلتفرم تعهدات اجرایی از جمله حذف محتوا و برچسب‌گذاری اطلاعات نادرست را پذیرفت.
اهمیت مذاکرات ایران با تلگرام
بررسی تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد مواجهه با پلتفرم‌های فراسرزمینی ترکیبی از الزامات حقوقی، فشار قضائی و سازوکارهای نظارت مشترک است. در ایران نیز شروط مطرح‌شده برای رفع محدودیت تلگرام در همین چارچوب قابل ارزیابی است. موفقیت این مذاکرات اما نیازمند سازوکارهای شفاف، زمان‌بندی مشخص و ایجاد کانال ارتباطی پایدار میان پلتفرم و نهادهای داخلی خواهد بود.
جمع‌بندی
بازگشایی تلگرام در ایران تنها یک تصمیم فنی نیست؛ بلکه آزمونی برای حکمرانی فضای مجازی و صیانت از امنیت و حقوق کاربران محسوب می‌شود. تجربه جهانی نشان می‌دهد بدون سازوکارهای الزام‌آور و نظارت مؤثر، پلتفرم‌ها به چالش‌های امنیتی و اجتماعی دامن می‌زنند. ایران نیز در مسیر مذاکرات با تلگرام، در پی آن است که این پلتفرم را با الزامات ملی همسو کند و از آن به‌عنوان بستری امن و قانونمند بهره گیرد.
رضا حبیبی، از روزنامه‌نگاران جوان و آینده‌دار در عرصه رسانه است که با انرژی و اشتیاق فراوان در مجله خبری مشغول به فعالیت است. او با تسلط بر ابزارهای نوین خبری و شبکه‌های اجتماعی، به سرعت توانسته جایگاه خود را به عنوان یک خبرنگار فعال و تأثیرگذار تثبیت کند.