هفت عارضه صنعتی«ناترازی»
عدم تعادل انرژی، چالشی بنیادین برای اقتصاد ایران
نابسامانی‌های اخیر در حوزه انرژی، به پدیده‌ای ساختاری در اقتصاد ایران تبدیل شده و احتمالا تحولات شگرفی را در الگوی تولید ملی رقم خواهد زد. اختلال در توازن تولید و مصرف انرژی، به ویژه در بخش‌های برق، گاز و نفت، به چالشی جدی برای بخش‌های مختلف اقتصادی، از صنایع سنگین تا خانوارها، بدل گشته است. این عدم تعادل، ناشی از عوامل متعددی همچون سیاست‌های ناکارآمد انرژی، اتلاف منابع عظیم انرژی، جهش تقاضا، محدودیت‌های زیرساختی در تولید و فقدان مدیریت صحیح منابع انرژی است. پرسش اساسی اینجاست که این نابسامانی چگونه بر سرمایه گذاری صنعتی ایران تاثیرگذار خواهد بود؟
کارشناسان حوزه انرژی بر این باورند که این وضعیت می‌تواند تاثیرات عمیقی، چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم، بر تصمیمات سرمایه‌گذاران و در نهایت، بر پویایی صنعت کشور داشته باشد. هفت اثر کلیدی این نابسامانی بر سرمایه‌گذاری‌های صنعتی ایران به شرح زیر است:
اول: عدم اطمینان در تامین مستمر انرژی: پایداری تامین انرژی، عامل کلیدی جذب سرمایه‌گذاران است. قطعی‌های مکرر برق و گاز، سرمایه‌گذاران را به سمت بخش‌هایی با ریسک کمتر سوق می‌دهد. صنایع پرمصرف انرژی نظیر فولاد، سیمان و پتروشیمی بیشترین آسیب را خواهند دید.
دوم: افزایش هزینه‌های تولید: در زمان اوج مصرف (تابستان و زمستان)، تولیدکنندگان مجبور به استفاده از منابع گران‌تر انرژی یا راه‌حل‌های موقت مانند ژنراتورهای اضطراری می‌شوند، که این امر هزینه‌های تولید را به شدت بالا می‌برد.
سوم: کاهش توان رقابت و سودآوری: اختلالات پیش‌بینی نشده در تامین انرژی، مانع از تولید بهینه می‌شود و سودآوری را کاهش می‌دهد. این مساله، جذب سرمایه‌گذاری خارجی را نیز با مشکل مواجه می‌کند.
چهارم: محدودیت در اجرای طرح‌های جدید: پروژه‌های صنعتی بزرگ، به دلیل نگرانی از تامین انرژی پایدار، با موانع جدی روبرو خواهند شد.
پنجم: تاثیر بر سیاست‌گذاری اقتصادی کلان: دولت مجبور به تخصیص بودجه بیشتر برای رفع مشکلات زیرساختی انرژی می‌شود که این مساله می‌تواند بودجه سایر بخش‌ها، از جمله توسعه صنعتی، تحقیق و توسعه و حمایت از صنایع نوپا را کاهش دهد.
ششم: توجه به انرژی‌های پاک و فناوری‌های نوین: ناترازی انرژی می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشیدی و بادی) و فناوری‌های نوین بهینه سازی مصرف انرژی منجر شود.
هفتم: عدم قطعیت در پیش‌بینی‌های اقتصادی: چنانچه این نابسامانی به بحران تبدیل شود، برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بلندمدت به مخاطره می‌افتد و این امر بر بازار سرمایه و نرخ بهره تاثیر منفی خواهد گذاشت.
تاثیر بر صنایع معدنی و به ویژه فولاد
ناترازی انرژی می‌تواند به طور ویژه بر صنعت فولاد تاثیر گذارد. فولادسازی، به ویژه در روش‌های سنتی، نیازمند انرژی قابل توجهی است. کاهش دسترسی به انرژی پایدار، هزینه‌ها را افزایش داده، تولید را کاهش می‌دهد و در نتیجه جذب سرمایه‌گذاری خارجی را با چالش مواجه می‌کند.
در این شرایط، سرمایه‌گذاران ممکن است به سمت فناوری‌های نوین فولادسازی با مصرف انرژی کمتر، انرژی‌های تجدیدپذیر و یا به طور کلی به سمت صنایع با مصرف انرژی کمتر حرکت کنند. همچنین، احتمال سرمایه‌گذاری در معادن خارجی با دسترسی به انرژی ارزان‌تر نیز وجود دارد. در نهایت، دولت می‌تواند با حمایت از صنایع کم‌مصرف، تاثیرات منفی این نابسامانی را کاهش دهد. تمرکز بر صنایع پربازده با نیاز کم به انرژی و رشد بخش خدمات نیز محتمل است.
