یک سوال اساسی؛ چگونه میلیون‌ها لیتر سوخت گم می‌شود؟
موضوع قاچاق سوخت، سال‌هاست که گریبانگیر اقتصاد ایران است. ارقام ارائه شده از سوی مسئولین دولتی همواره متفاوت بوده و هیچگاه آماری رسمی و مورد تایید قوای سه گانه برای میزان دقیق آن منتشر نشده بود. تا اینکه اظهارات اخیر رئیس مجلس، با ذکر رقم قابل توجهی از قاچاق روزانه سوخت (۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتر)، بحث را وارد مرحله جدیدی کرد. این اعلان، موجی از پرسش‌ها را در میان مردم، کارشناسان و دیگر مسئولین ایجاد نمود.
سوال کلیدی، همان پرسشی است که رئیس جمهور مطرح کرده است: چگونه با وجود اینکه دولت تولیدکننده و توزیع‌کننده اصلی سوخت است، روزانه میلیون‌ها لیتر سوخت به صورت نامشخص از چرخه خارج می‌شود؟ پاسخ به این پرسش، مستلزم شناسایی ریشه‌های مشکل است. مصرف روزانه بنزین (بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر) و گازوئیل (بیش از ۱۱۵ میلیون لیتر) نشان می‌دهد که ارقام اعلام شده، شامل سوخت قاچاق نیز می‌شود. بنابراین، کاهش قاچاق، به طور مستقیم منجر به کاهش مصرف ظاهری و بهبود تراز سوخت خواهد شد. همچنین، این امر نشان می‌دهد که منشا اصلی سوخت قاچاق، بازار داخلی است.
در مورد بنزین، انتقال سوخت از انبارهای نفت به جایگاه‌ها و توزیع نامشخص بنزین با کارت‌های آزاد جایگاه‌ها، نیازمند بررسی دقیق است. اما بخش اعظم قاچاق، مربوط به گازوئیل می‌شود. سامانه درخواست فرآورده‌های نفتی (سدف) که مسئول ثبت سفارش و تخصیص گازوئیل است، به دلیل عدم اتصال به سایر سامانه‌ها و اتکا به خوداظهاری‌ها، نقاط ضعف امنیتی فراوانی دارد. به همین دلیل، در حالی که ظاهرا سوخت به بخش‌های کشاورزی، معدن و حمل و نقل تخصیص داده می‌شود، بخش قابل توجهی از آن به خارج از کشور قاچاق می‌گردد.
بنابراین، برای حل این معضل، دولت باید تمام تخصیص‌های سوخت را به دقت بررسی و صحت خوداظهاری‌ها را به طور کامل راستی آزمایی نماید. به عنوان مثال، تایید وجود و فعالیت ماشین‌آلات کشاورزی در مناطقی که سوخت به آنها تخصیص داده شده، ضروری است. این رویکرد، برای سایر بخش‌ها نیز قابل اجراست. سامانه‌های نظارتی باید به‌روزرسانی و به هم متصل شوند تا امکان ردگیری دقیق سوخت از مبدا تا مقصد فراهم شود.
