مرثیه‌ای برای بازار پرتلاطم برنج
وضعیت نابسامان بازار برنج مازندران: از رنج کشاورز تا جیب خالی مصرف کننده
بازار برنج در مازندران، سال‌هاست با چالش‌های جدی دست و پنجه نرم می‌کند. از یک سو، افزایش بی‌رویه هزینه‌های تولید از قبیل قیمت کود و سم، هزینه‌های جانبی و نرخ بالای شالیکوبی، و از سوی دیگر، واردات بی‌رویه و سودجویی برخی واسطه‌ها، کشاورزان را به مرز ورشکستگی کشانده است. بی‌توجهی مسئولان و نبود نظارت کافی، آتش این بحران را شعله‌ورتر کرده است.
شالیکاران با وجود زحمات فراوان، به سختی می‌توانند هزینه‌های خود را پوشش دهند. در این شرایط، کشت برنج دیگر صرفه اقتصادی ندارد و بسیاری از جوانان از ادامه این حرفه اجدادی منصرف شده‌اند. به نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک، شالیزارهای مازندران جای خود را به ویلاها بدهند.
سیاست‌های حمایتی دولت در بخش کشاورزی، به ویژه در زمینه تولید برنج، کاملاً ناکارآمد بوده و امیدی به خودکفایی و حفظ اراضی شالیزاری باقیمانده نیست.
بازار برنج، هم برای کشاورز و هم برای خریدار، ناامیدکننده است. بنکداران از رکود بازار و کشاورزان از قیمت‌های پایین و عدم تناسب درآمد و هزینه گلایه دارند. مصرف‌کنندگان نیز به دلیل افزایش قیمت‌ها، سهم برنج را در سبد خرید خود کاهش داده‌اند.
ابراهیم رحیمی، یکی از بنکداران قدیمی برنج در مازندران، با نیم قرن سابقه در این حرفه، می‌گوید: گرانی افسارگسیخته، مردم را به ستوه آورده است و وضعیت کشاورزان بسیار وخیم‌تر است. هزینه‌های تولید، از جمله کود، سم، تراکتور و ماشین‌آلات کشاورزی، به شدت بالا رفته است و دولت نیز کمترین حمایتی از کشاورزان نمی‌کند. واردات برنج در زمان برداشت، ضربه نهایی به کشاورزان وارد می‌کند و قیمت برنج داخلی را به شدت کاهش می‌دهد.
رحیمی که خود نیز کشاورز است، می‌گوید: هزینه‌های کشاورزی از مزد کارگر تا تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات سال به سال افزایش می‌یابد و در نهایت، سودی برای کشاورز باقی نمی‌ماند. قیمت هر کیلو برنج طارم محلی بین ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تومان است و ارقام پایین‌تر، حدود ۸۰ هزار تومان.
بازار برنج در رکود به سر می‌برد و خرید مردم نیز به شدت کاهش یافته است. رحیمی می‌گوید: کشاورزی سنتی جای خود را به کشاورزی مکانیزه داده است که هزینه‌های سنگینی را به کشاورز تحمیل می‌کند. در گذشته، اراضی شرق و مرکز استان، بیشتر به کشت پنبه اختصاص داشت، اما اکنون تمام مناطق به شالیزار تبدیل شده است. این در حالی است که هزینه‌های کشاورزی در تمام مناطق استان یکسان است. به گفته رحیمی، قیمت منطقی برنج در شرایط فعلی، حداقل ۱۰۰ هزار تومان در هر کیلوگرم است.
سهیل باقری، از دیگر فعالان بازار برنج، تأکید می‌کند: خرید و فروش برنج بیشتر بین خود کاسبان صورت می‌گیرد و حضور مشتریان بسیار کم است. قدرت خرید مردم به شدت پایین آمده و آن‌ها به جای برنج‌های گران‌تر، به سراغ ارقام ارزان‌تر می‌روند. قیمت تمام‌شده برای کشاورز نیز نامعقول است و تعادلی بین هزینه و درآمد وجود ندارد. در شرایطی که مصرف‌کننده توان خرید برنج طارم هاشمی را ندارد، این قیمت برای کشاورز نیز صرفه اقتصادی ندارد. او باید از محل فروش برنج، هزینه‌های کود، سم، کارگر، اجاره تراکتور و… را تأمین کند. در حال حاضر، خرید و فروش بیشتر بین خود کاسبان انجام می‌شود که این امر، تورم را بیشتر می‌کند.
قیمت برنج طارم در بازار مازندران بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تومان است، اما مصرف‌کنندگان قدرت خرید ندارند و به ارقام ارزان‌تری مانند ندا و شیرودی روی آورده‌اند. قیمت برنج فجر ۷۵ تا ۸۰ هزار تومان، ندا ۶۳ تا ۶۸ هزار تومان و شیرودی ۶۵ تا ۷۰ هزار تومان است. نامناسب بودن قیمت برنج با تورم و هزینه‌های تولید و تأثیر واردات، سبب شده تا درآمد کشاورزان کفاف مخارج آن‌ها را ندهد. محدوده قیمتی کنونی، نه کشاورز را راضی می‌کند و نه خریدار را.
گزارش: مجتبی قربانی
