وضعیت اسفناک مرکبات مازندران؛ از تولید انبوه تا سود اندک برای باغداران
مازندران، بزرگترین قطب تولید مرکبات ایران، با ۱۱۵ هزار هکتار باغ و تولید سالانه بیش از ۲.۷ میلیون تن، بیش از ۶۰ درصد نیاز داخلی را تأمین می‌کند. این در حالی است که سهم ایران از تولید جهانی مرکبات (۱۸۵ میلیون تن) تنها ۵.۳ میلیون تن است و رتبه هفتم را در بین ۱۴۰ کشور تولیدکننده دارد. با وجود این پتانسیل عظیم، مازندران با چالش‌های جدی در حوزه صادرات و بازاریابی مواجه است.
سال‌هاست وعده‌های توسعه زیرساخت‌های صادراتی، از جمله راه‌اندازی کارخانه‌های کنسانتره، به‌روزرسانی تجهیزات جداسازی و سورتینگ، تعیین قیمت‌های منصفانه خرید و حمایت از باغداران و تجار محلی، بی‌نتیجه مانده است. مشکلات در حوزه بیمه باغات، مکانیزاسیون، بسته‌بندی، برندسازی و صادرات مستقیم به کشورهای همسایه نیز همچنان پابرجاست.
نتیجه این بی‌توجهی، تلخ‌کامی باغداران زحمتکش مازندرانی است. صادرات صدها هزار تن مرکبات، نه به نام مازندران ثبت می‌شود و نه سودی عاید آن می‌کند. دلالان و تاجران غیربومی و حتی خارجی، در فصل برداشت، در باغات استان پرسه می‌زنند و سود اصلی نصیب آن‌ها می‌شود. این در حالی است که زحمت تولید به دوش باغداران مازندرانی است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری مازندران اعلام کرده است که از ۳۴۰ هزار تن مرکبات صادر شده از کشور در سال گذشته، تنها ۵ هزار تن به نام استان ثبت شده است. نبود حمل‌ونقل مناسب، کانتینرهای یخچالی، تعهدات ارزی و حقوق گمرکی، از موانع اصلی صادرات مرکبات مازندران هستند.
در کنار چالش صادرات، مسئله تنظیم بازار و ذخیره‌سازی مرکبات برای شب عید نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. مازندران سهم بسزایی در تأمین میوه شب عید دارد. با این حال، گزارش‌ها حاکی از ابهام در نحوه ذخیره‌سازی مرکبات امسال است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران از تولید ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تن مرکبات خبر داده و رشد ۳۳ درصدی تولید را نسبت به دولت قبل اعلام کرده است. وی از افزایش صادرات با حمایت دولت و بخش خصوصی خبر داده و روسیه، عراق، عمان، آذربایجان و کشورهای حاشیه دریای خزر را از مقاصد صادراتی نام برده است.
با این حال، مدیرعامل اتحادیه باغداران مازندران اعلام کرده که تاکنون ۱۰۰ هزار تن مرکبات صادر شده که نسبت به سال گذشته دو برابر است. وی بر رفع مشکلات ارزی صادرات و لزوم صادرات به نام مازندران تاکید دارد.
گزارش‌ها حاکی از خرید مرکبات توسط سورتینگ‌داران مازندرانی با قیمت ۱۴ تا ۱۸ هزار تومان است. با این حال، بخش عمده‌ای از مرکبات مازندران توسط دلالان داخلی و خارجی خریداری و از مبادی غیر از مازندران صادر می‌شوند، که نه تنها سودی عاید استان نمی‌کند، بلکه فرار مالیاتی نیز در پی دارد. تداوم تجارت سنتی، عامل نابودی دسترنج باغداران مازندرانی است و نیازمند تغییر رویکرد به سمت صادرات سازمان یافته با نام و مبدأ مازندران است.
