سلوک همزیستانه، پیشانی و شاخصه یک تمدن پویا است
## دکتر احمد مبلغی: وحدت امت اسلامی و ضرورت نگاه تمدنی به همزیستی
دکتر احمد مبلغی، چهره شناخته شده در جهان اسلام، به ویژه در میان اهل سنت، از جایگاه رفیعی در محافل علمی و دینی برخوردار است. او بارها در کنفرانس‌های بین‌المللی علوم اسلامی و وحدت، به عنوان نماینده ایران، حضور یافته و دیدگاه‌های ارزشمند خود را در خصوص اتحاد مسلمانان و حل چالش‌های عصر حاضر، به اشتراک گذاشته است.
مباحثی همچون وحدت امت، ضرورت توجه به دانش‌های مقارنه‌ای، فقه محیط زیست و فقه اجتماعی، و ارائه راهکارهایی برای حل مسائل جدید فقهی در جهان امروز، از دغدغه‌های اصلی او به شمار می‌روند. این دغدغه‌ها در میان اهل سنت با استقبال گسترده‌ای روبرو شده و احترام ویژه‌ای برای او در میان دانشگاه‌ها و شخصیت‌های علمی و دینی جهان اسلام ایجاد کرده است.
مبلغی معتقد است جهان اسلام، به ویژه علما، اهمیت وحدت امت و تقریب مذاهب را به طور کامل پذیرفته‌اند. حتی عربستان سعودی نیز با برگزاری کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی متعدد، به این موضوع توجه ویژه نشان می‌دهد. به گفته او، با این رویکرد مثبت، فرصت بسیار خوبی برای تحکیم روابط علمی و دینی میان مسلمانان فراهم شده است.
او اخیرا در دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی، در سخنرانی خود با عنوان “تطبیق اصل همزیستی در اسلام در دوران معاصر با نگاه تمدنی”، بر ضرورت توجه به همزیستی اسلامی با نگاه تمدنی تأکید کرده است. به اعتقاد او، همزیستی اسلامی، که متکی بر نگاه تخصصی تمدنی است، نمی‌تواند جدا از تمدن بررسی شود، زیرا امت نیز همراه با تمدن حرکت می‌کند.
مبلغی بر این باور است که تمدن یک نظام پویا و فراگیر است که از تعامل میان ساختارهای اجتماعی و عوامل مختلف مانند دانش، ارزش‌ها، بینش‌ها و نوآوری‌های فرهنگی شکل می‌گیرد. او با ارائه تعریفی جامع از تمدن، بر دو ویژگی اصلی آن، یعنی پویش و پوشش، تاکید می‌کند. تمدن، به لطف این ویژگی‌ها، قدرت جذب و هضم عناصر جدید، ایجاد انسجام و هماهنگی میان ساختارهای اجتماعی و ارائه پاسخ به چالش‌های جدید را دارد.
او سلوک همزیستانه را پیشانی یک تمدن پویا می‌داند و آن را شرط لازم برای تحقق و دوام هر تمدنی می‌شمارد. به گفته او، فقدان سلوک همزیستانه نشان دهنده ضعف یا ناکارآمدی یک تمدن است.
مبلغی با تشریح سلوک همزیستانه، آن را به رفتار، نگرش‌های عملی و الگوهای ارتباطی در جهت همکاری و تعامل اخلاقی و اجتماعی برای تشکیل، تعمیق و تنظیم زندگی مشترک در تمدن معرف می‌کند. او این سلوک را به مثابه سازوکار و مکانیزم شکل‌گیری و استمرار همزیستی در جامعه می‌داند و بر اهمیت آگاهی عمیق و نهادینه شده نسبت به مصلحت اجتماعی و فرهنگ پذیرش متقابل برای تحقق آن تاکید می‌کند.
او همزیستی اسلامی را تعامل سازنده و زندگی مشترک میان افراد و گروه‌های اسلامی در چارچوب مفهوم “امت” می‌داند. این همزیستی، بر اساس تعمیق آگاهی و پذیرش متقابل شکل می‌گیرد، اما به گفته او، ویژگی منحصر به فردی دارد: برادری.
مبلغی با تاکید بر این که برادری، فراتر از یک تعامل عادی است، آن را به معنای ارتباطات دلسوزانه، مساعدت و تعاون ویژه میان مسلمانان تفسیر می‌کند. به اعتقاد او، در همزیستی اسلامی، افراد نه تنها به مصلحت عمومی و حقوق یکدیگر آگاه هستند، بلکه بر اساس اصل اخلاقیِ برادری با یکدیگر رفتار می‌کنند.
او با اشاره به اصول پایه همزیستی اسلامی، عبارتند از: تعارف، تواصل، تعاطف، تخایر، تعاشر، تشاور، تحابب، تسابق بر خیر، تعاون بر بِّر و تقوا، بر تقویت بنیان‌های اجتماعی، روحی و معنوی درون امت تاکید می‌کند. به گفته او، در مدل همزیستی اسلامی، هر عضوی از امت احساس مسئولیت ویژه نسبت به دیگران دارد و همگی در جهت ارتقای اخلاقی و اجتماعی تلاش می‌کنند.
مبلغی با اشاره به “لِتَکُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ” بر نقش امت اسلامی به عنوان الگوی جهان در صحنه جهانی تاکید می‌کند و بر ضرورت ساماندهی تمدن اسلامی بر اساس همزیستی اسلامی که همه آن دربرگیرنده خیر است، اشاره می‌کند.
او برای پیاده‌سازی یا تطبیق اصل همزیستی اسلامی بر توجه به دو جنبه اصلی، یکی ابزارهای مدرن و کارآمد برای پیاده‌سازی و جنبه دیگر، تسامح و تغافل یا پذیرش متقابل، تاکید می‌کند. او بر ضرورت استفاده از وسایل مدرن مانند رسانه، همایش، نشست، گفتگو و مانند آنها، برای ایجاد آگاهی عمومی و تعمیق همزیستی اسلامی تاکید می‌کند. او همچنین به ضرورت توجه به مصلحت اجتماعی و شناسایی مصداق مصلحت در زمانه کنونی اشاره می‌کند و بر ضرورت تعیین فرم‌ها و مصلحت‌ها مطابق با زمانه تاکید می‌کند.
مبلغی در پایان سخنان خود با اشاره به سه مسأله مهم “شیوه‌های ایجاد و تعمیق آگاهی”، “شناخت حوزه‌های آگاهی” و “شناخت مصلحت مُتَعَلَّق آگاهی” بر ضرورت توجه به این مباحث برای تحقق همزیستی اسلامی تاکید می‌کند.
