توان تامین مالی بانکها صفر است/ لزوم به‌کارگیری صندوق‌های مبتنی بر دارایی
چالش تأمین مالی پروژه‌های عمرانی در ایران: ضرورت گذار از مدل بانکی به صندوق‌های پروژه
نظام اقتصادی ایران با چالش جدی در تأمین مالی پروژه‌های عمرانی، به‌ویژه پروژه‌های بزرگ زیرساختی، روبروست. وابستگی شدید به سیستم بانکی، که خود با محدودیت‌های شدید مالی دست‌وپنجه نرم می‌کند، مانع اصلی پیشرفت در این حوزه است. توان مالی بانکها به شدت کاهش یافته و حتی قادر به تأمین مالی پروژه‌های متوسط نیز نیستند. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، بخش خصوصی نقش محوری در تأمین مالی و اجرای پروژه‌ها ایفا می‌کند.
در ایران، رویکرد دولت به تأمین مالی پروژه‌ها عموماً مبتنی بر بودجه‌های دولتی است. این رویکرد سنتی و ناکارآمد، با کاهش شدید بودجه‌های عمرانی، عملاً امکان اجرای پروژه‌ها را غیرممکن ساخته است. متاسفانه، مدیران دولتی فاقد مهارت و تجربه لازم در جذب سرمایه از منابع غیربودجه‌ای هستند و به همین دلیل، به روش‌های سنتی و ناکارآمد تأمین مالی پایبند مانده‌اند.
راهکار پیشنهادی برای حل این مشکل، ایجاد و توسعه صندوق‌های پروژه است. اما تجربه تلخ راه‌اندازی صندوق‌های پروژه در ایران نشان می‌دهد که اغلب این صندوق‌ها به دلیل عدم برنامه‌ریزی مناسب، عدم شفافیت و عدم جذابیت برای سرمایه‌گذاران، با شکست مواجه شده‌اند. بسیاری از این صندوق‌ها تنها در حد شعار و تبلیغات باقی مانده و بازده قابل توجهی نداشته‌اند.
ضرورت گذار به صندوق‌های پروژه مبتنی بر دارایی، امری حیاتی است. ادامه‌ی رویکرد فعلی مبتنی بر بدهی و فروش اوراق، که به نوعی “رول کردن” بدهی است، پایدار نیست و منجر به بحران‌های اقتصادی بیشتر خواهد شد. صندوق‌های پروژه باید به گونه‌ای طراحی شوند که برای سرمایه‌گذاران جذاب باشند و از ابزارهای مالی متنوع و کارآمد استفاده کنند. این امر نیازمند شناخت دقیق بازار سرمایه و طراحی سازوکارهای انگیزشی برای جذب سرمایه‌های خصوصی است.
ایجاد صندوق‌های پروژه موفق، مستلزم تجدید نظر اساسی در رویکردها و سیاست‌های دولت و همچنین توسعه بازار سرمایه و ابزارهای مالی متنوع است. در غیر این صورت، تلاش‌های انجام شده در این زمینه، تنها به ایجاد صندوق‌های نمایشی و ناکارآمد منجر خواهد شد و مشکلات تأمین مالی پروژه‌های عمرانی همچنان پابرجا خواهد ماند. باید از ایجاد صندوق‌های نمایشی و بی‌نتیجه اجتناب کرد و به سمت ایجاد صندوق‌های پروژه کارآمد و مبتنی بر دارایی حرکت نمود.
