برشی موشکافانه بر سامانه استعلام خودرو
سیستم استعلام خودرو: ابزاری کارآمد، اما مغفول مانده
سامانه استعلام خودرو، ابزاری نوین برای شفاف‌سازی معاملات خودرو و پیشگیری از اختلافات احتمالی بین خریداران و فروشندگان است. این سامانه با ارائه اطلاعات جامع خودرو پیش از معامله، نقش مهمی در کاهش دعاوی مرتبط با خرید و فروش خودرو ایفا می‌کند. اما آیا این پتانسیل عظیم به درستی شناخته شده و به کار گرفته می‌شود؟
این سامانه، بر اساس مصوبات قانونی از جمله قوانین بودجه سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ و ماده ۱۱۴ قانون برنامه هفتم توسعه، ایجاد شده است. با این حال، به نظر می‌رسد همچنان با چالش‌های جدی روبروست. کمبود آگاهی عمومی در مورد وجود و کارایی این سامانه، یکی از این موانع اساسی است.
در حال حاضر، اطلاعات ارائه شده توسط سامانه ناقص است. اطلاعاتی مانند صلاحیت طرفین معامله، عوارض سالانه، مالیات خودروهای لوکس، گارانتی خودرو، سوابق تعمیرات و تعویض قطعات، و وجود وکالتنامه‌های مرتبط، هنوز به طور کامل در دسترس نیستند. علاوه بر این موارد، داده‌های دیگری نیز می‌توانند به این سامانه افزوده شوند؛ اطلاعاتی همچون سابقه رهن، مبلغ طرح ترافیک، تخلفات رانندگی پرخطر، سابقه فعالیت در تاکسی‌های اینترنتی، اعتبار مالی خریدار، تاریخ‌های تعویض پلاک و مسافت پیموده شده.
قیمت‌گذاری خدمات استعلام خودرو نیز با ابهاماتی همراه است. تعرفه فعلی، به جای کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، توسط ارائه دهندگان خدمات تعیین شده است. شفافیت در ارائه اطلاعات نیز ضروری است؛ هر اطلاعات ارائه شده باید به طور جداگانه توضیح داده شود و دامنه اعتبار آن مشخص گردد. مثلاً، اطلاعات خسارات بیمه از چه سالی ارائه می‌شود و آیا فقط مربوط به آخرین مالک خودرو است؟ یا شرایط قابل معامله بودن خودرو دقیقاً چیست؟
یکی دیگر از مشکلات اساسی، عدم اعلام علت عدم قابلیت معامله خودرو است. فروشنده باید بداند چرا خودروی او قابل معامله نیست. همچنین، مشکلاتی مانند خطا در اطلاعات ارائه شده (مثلاً، نشان دادن انقضای بیمه در حالی که بیمه اعتبار دارد)، قطع شدن سامانه، و عدم پاسخگویی به برخی از درخواست‌ها علی رغم پرداخت هزینه، وجود دارد.
اطلاعات “قابل معامله بودن” خودرو، اهمیت بیشتری نسبت به سایر اطلاعات ارائه شده دارد. در حالی که اطلاعات دیگری مثل مشخصات خودرو، تاریخ بیمه، مبلغ عوارض و جریمه‌ها، جنبه اطلاع‌رسانی دارند، اطمینان از قابل معامله بودن خودرو برای خریدار حیاتی است. لذا ارائه استعلام جداگانه و بدون پرداخت هزینه اضافی برای این مورد ضروری به نظر می‌رسد.
روش اخذ رضایت از مالک خودرو از طریق پیامک نیز با چالش‌هایی روبروست. گاهی دسترسی به مالک و دریافت رمز یکبار مصرف زمان‌بر است. همچنین، دسترسی سکوهای کارشناسی و فروش خودرو به اطلاعات استعلام، نیاز به راهکاری ساده‌تر و امن‌تر دارد؛ مثلاً امکان دسترسی موقت فروشنده به سکوهای مشخص، مشابه ورود به سایت‌ها از طریق حساب گوگل. افزایش زمان اعتبار رمز یکبار مصرف نیز می‌تواند مفید باشد.
به نظر می‌رسد “آیین‌نامه قانون برنامه هفتم” می‌تواند زمینه‌ساز حل بسیاری از این مشکلات باشد. نهادهای مسئول باید با همکاری کارشناسان، سامانه را تکمیل و آیین‌نامه مربوطه را به سرعت تصویب و اجرا کنند.
