امکان‌سنجی ادغام خودرویی‌ها
تحولات اخیر در صنعت خودروسازی جهان، با اعلام قصد ادغام دو غول خودروسازی ژاپن، نیسان و هوندا، بار دیگر بحث ادغام در این صنعت را به صدر اخبار کشانده است. این دو شرکت قصد دارند تا سال 2026 با تشکیل یک شرکت مشترک، به طور رسمی همکاری خود را آغاز کنند. این رویداد، سوالاتی دربارهٔ امکان‌پذیری و مزایای ادغام در صنعت خودروسازی ایران را مطرح ساخته است.
سابقهٔ این موضوع در ایران به دهه 80 برمی‌گردد، زمانی که ایدهٔ ادغام ایران خودرو و سایپا توسط یکی از مدیران دولتی مطرح شد. با وجود تلاش‌های فراوان، این پیشنهاد با مخالفت وزیر وقت صنایع و معادن مواجه و پرونده آن مختومه گردید. گرچه این ایده در سال‌های بعد نیز به صورت پراکنده مطرح شده، اما هرگز به طور جدی پیگیری نگردید.
در مقابل، در سطح بین المللی، ادغام شرکت‌های خودروسازی به روشی مرسوم برای کاهش هزینه‌ها و افزایش تولید و فروش تبدیل شده است. از جملهٔ این ادغام‌ها می‌توان به اتحاد رنو-نیسان-میتسوبیشی و تشکیل غول خودروسازی استلانتیس از ادغام فیات-کرایسلر و پژو-سیتروئن اشاره کرد.
صنعت خودروسازی ایران با وجود بیش از 35 خودروساز و مونتاژکار، با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. به جز ایران خودرو و سایپا، اکثر شرکت‌ها از لحاظ اقتصادی مقیاس قابل قبولی ندارند و بسیاری از آنها تنها به مونتاژ خودرو می‌پردازند. این امر موجب بحث‌های متعددی در خصوص ضرورت ادغام یا حفظ وضعیت موجود شده است.
برخی از کارشناسان، با اشاره به وجود رقابت اندک بین خودروسازان ایرانی، ادغام را راهکاری برای کاهش هزینه‌ها، افزایش تولید و در نهایت صادرات می‌دانند. به عقیدهٔ این گروه، ادغام ایران خودرو و سایپا منجر به تشکیل یک قطب قدرتمند و رقابتی در عرصهٔ جهانی خواهد شد.
در مقابل، مخالفان این ایده معتقدند که ادغام دو غول خودروسازی ایران می‌تواند به انحصار و حذف رقابت در بازار داخلی منجر شود و فرصت فعالیت شرکت‌های خصوصی را از بین ببرد.
بررسی دلایل ادغام در خودروسازی جهان نشان می‌دهد که کاهش هزینه‌ها (به ویژه در بخش تحقیق و توسعه)، استفاده از زیرساخت‌ها و امکانات یکدیگر، افزایش تیراژ تولید و مقابله با رقبای قدرتمند مانند خودروسازان چینی، از مهم‌ترین انگیزه‌ها برای ادغام شرکت‌ها هستند.
در این راستا، دیدگاه‌های متفاوتی از سوی کارشناسان و مدیران ارشد سابق صنعت خودرو ارائه شده است. برخی مانند آقای مدنی (مدیرعامل اسبق سایپا) با ادغام در شرایط فعلی مخالف هستند و آن را به دلیل فقدان مدیریت کارآمد و زیرساخت‌های اقتصادی مناسب، نامناسب می‌دانند. آنها بر ضرورت افزایش کارایی داخلی و ارتقاء سطح کیفی محصولات قبل از ادغام تاکید دارند.
از سوی دیگر، برخی دیگر مانند آقای کریمی سنجری (کارشناس خودرو) با تاکید بر عدم رقابت واقعی بین ایران خودرو و سایپا، ادغام این دو شرکت را راهکاری برای رسیدن به مقیاس اقتصادی و کاهش هزینه‌ها می‌دانند. به عقیدهٔ وی، ادغام می‌تواند با اشتراک‌گذاری پلتفرم‌ها، منابع و زنجیره تامین، به بهبود چشمگیر وضعیت صنعت خودروسازی ایران منجر شود. این فرآیند می‌تواند با اولویت ادغام بخش‌های مهندسی و تحقیق و توسعه آغاز شده و به تدریج زنجیره تامین را نیز در بر گیرد.
در نهایت، سوال اصلی این است که آیا صنعت خودروسازی ایران آمادهٔ پذیرش چالش‌های ادغام و بهره‌مندی از مزایای آن است یا نه؟ این پرسش نیازمند بررسی دقیق شرایط اقتصادی، مدیریتی و رقابتی حاکم بر این صنعت است.
