الزام انحصارشکنی در سرمایه‌گذاری معادن/ تحقق نفت‌زدایی از اقتصاد با معدن
گنجینه‌های نهفته ایران: چالش‌ها و فرصت‌های توسعه صنعت معدن
صنعت معدن، به عنوان یکی از منابع سرشار ثروت ملی ایران، پتانسیل عظیمی برای جایگزینی اقتصاد تک‌محصولی نفتی و متنوع‌سازی اقتصاد کشور دارد. با این حال، بهره‌برداری کامل از این ظرفیت، با موانع جدی روبروست. نابسامانی‌های قانونی، کمبود سرمایه‌گذاری، فقدان فناوری‌های پیشرفته و ایمنی پایین، از جمله چالش‌های اصلی این صنعت محسوب می‌شوند.
معادن؛ فراتر از نفت
رهنمودهای مقام معظم رهبری در خصوص فعال‌سازی بخش معدن و کاهش وابستگی به نفت، اهمیت استراتژیک این حوزه را در توسعه اقتصادی کشور برجسته می‌کند. ذخایر غنی معدنی ایران، از جمله مس، آهن، طلا و سنگ‌های ساختمانی، موقعیت ممتازی برای ایران در بازارهای جهانی فراهم می‌آورد. اما فقدان یک برنامه جامع و هدفمند، مانع از شکوفایی کامل این ظرفیت شده است.
سرمایه‌گذاری؛ گروگان بی ثباتی قوانین
تغییرات پی در پی قوانین و مقررات، یکی از موانع اساسی جذب سرمایه در صنعت معدن است. عدم ثبات در قوانین، اعتماد سرمایه‌گذاران را سلب کرده و موجب کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری می‌شود. به گفته‌ی نمایندگان مجلس، تصویب قوانین پایدار و بلندمدت با مکانیسم‌های اصلاحیه‌ی ویژه، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای توسعه این صنعت است.
انحصار؛ مانع رقابت و نوآوری
تمرکز معادن در دست تعداد محدودی از افراد یا شرکت‌ها، فضای رقابتی سالم را از بین برده است. این انحصار نه تنها مانع ورود سرمایه‌گذاران جدید می‌شود، بلکه انگیزه‌ی بهینه‌سازی و نوآوری در میان بهره‌برداران فعلی را نیز کاهش می‌دهد. شفافیت در واگذاری معادن و حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط، می‌تواند زمینه را برای رقابت و رشد این صنعت هموار کند.
زیرساخت‌ها؛ گره کور توسعه
کمبود زیرساخت‌های اساسی، از جمله تأمین آب و انرژی، هزینه‌ی تولید را افزایش داده و جذابیت سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد. در مناطق کویری که بسیاری از معادن در آنجا واقع شده‌اند، فقدان منابع آب، چالش بزرگی است. استفاده از فناوری‌های نوین مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و طرح‌های آب شیرین‌کن، راهکاری ضروری برای رفع این مشکل به شمار می‌رود.
فرآوری؛ گامی برای ارزش افزوده
بخش عمده‌ی تولیدات معدنی ایران به صورت مواد خام صادر می‌شود. این امر موجب از دست رفتن ارزش افزوده و فرصت‌های شغلی در داخل کشور می‌شود. تکمیل زنجیره ارزش در بخش معدن، از طریق فرآوری مواد معدنی و حمایت از صنایع پایین‌دستی، نقش کلیدی در افزایش بهره‌وری و رشد اقتصادی خواهد داشت. اعمال تعرفه بر صادرات مواد خام و ارائه مشوق به واحدهای فرآوری داخلی، از جمله اقداماتی است که در این زمینه می‌تواند موثر باشد.
ایمنی و بهره‌وری؛ کلید شکوفایی
بهره‌وری پایین در معادن ایران، ناشی از استفاده از تکنولوژی‌های قدیمی و کمبود نیروی کار متخصص است. همچنین، حوادث معدنی نشان دهنده‌ی فقدان استانداردهای ایمنی کافی است. به کارگیری تکنولوژی‌های پیشرفته، آموزش نیروی کار و تدوین استانداردهای ایمنی جدید، برای ارتقای بهره‌وری و ایمنی در معادن ضروری است.
معادن ایران، با ذخایر غنی و ظرفیت‌های بالقوه‌ی اقتصادی، می‌تواند به یکی از محورهای رشد اقتصادی و جایگزینی درآمدهای نفتی تبدیل شود. رفع موانع موجود، سرمایه‌گذاری در بهره‌وری و ایمنی و تدوین سیاست‌های مدون، از عوامل کلیدی برای شکوفایی این بخش است.
