آیا انتظارت تورمی در بازار ارز قابل کنترل است؟
نوسانات ارزی و نقش انتظارات تورمی در بی ثباتی بازار ارز
شاخص‌های کلان اقتصادی مانند نرخ تورم و تولید ناخالص داخلی، در شرایط عادی تعیین‌کننده ارزش پول ملی هستند. اما شوک‌های خارجی و داخلی می‌توانند این تعادل را به هم زده و باعث نوسانات شدید در بازار ارز شوند. این نوسانات اغلب ریشه در انتظارات تورمی دارند، فارغ از داده‌های اقتصادی ملموس.
انتظارات تورمی چه معنایی دارد؟
انتظارات تورمی به باور عمومی در مورد افزایش آتی قیمت‌ها اشاره دارد. این باور، تقاضا برای افزایش دستمزدها و تبدیل سریع‌تر دارایی‌های نقدی به دارایی‌های دیگر را افزایش می‌دهد. به عبارت دیگر، مردم برای جلوگیری از از دست رفتن ارزش پول خود، تمایل به خرید فوری کالاها دارند.
در این شرایط، کسب‌وکارها برای جبران افزایش هزینه‌ها و تقاضای بیشتر، قیمت‌های خود را بالا می‌برند. این چرخه معیوب، بدون مدیریت صحیح، به افزایش تورم واقعی می‌انجامد. بنابراین، مدیریت انتظارات تورمی، یک رکن اساسی در سیاست‌های پولی است، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه که فاصله‌ی قابل‌توجهی بین تورم واقعی و انتظارات تورمی وجود دارد.
در بسیاری از کشورها، تورم واقعی کمتر از انتظارات عمومی است. اما در کشورهای در حال توسعه، به‌دلیل تجربیات تلخ گذشته از تورم‌های بالا، این انتظارات اغلب بیش از حد محتاطانه و اغراق‌آمیز هستند. مطالعات روانشناسی نشان می‌دهد که ذهن انسان تمایل به بزرگنمایی اخبار منفی دارد. به‌عنوان مثال، یک خبر منفی با تأثیر واقعی دو درصد، می‌تواند به انتظارات تورمی ده درصدی منجر شود و در نهایت تورم واقعی را به مراتب بیشتر از میزان واقعی افزایش دهد.
بانک مرکزی به عنوان متولی سیاست‌های پولی، چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟
تجربه نشان داده است که در مواجهه با شوک‌های اقتصادی مانند تحریم‌ها، بدون اقدامات فوری و موثر دولت، انتظارات تورمی به تورم واقعی تبدیل می‌شود و قیمت‌ها به‌صورت زنجیره‌ای افزایش می‌یابند. اما با اتخاذ سیاست‌های مناسب، می‌توان از این چرخه معیوب جلوگیری کرد.
بانک مرکزی می‌تواند با ایجاد بازار ارزی کارآمد، شفاف و رقابتی، اثرات شوک‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت را کاهش دهد. این بازار باید دسترسی کافی به ارز را تضمین کند و معاملات شفاف و بدون رانت را تسهیل کند.
مرکز مبادله ارز و طلا با ایجاد بازار ارز توافقی، به دنبال کاهش اثرات شوک‌های گذرا است. اگرچه پیش از راه‌اندازی این بازار، اقدامات بانک مرکزی مانند سیاست تثبیت، کنترل ترازنامه بانک‌ها، کنترل رشد پایه پولی و نقدینگی، تشکیل کمیته ارزی، ایجاد صندوق تثبیت ارز و اصلاح تخصیص ارز وارداتی، تا حدودی به کنترل نوسانات بازار ارز کمک کرد، اما به دلیل نبود شفافیت و کارایی کافی، تاثیر آنها محدود بود.
هدف از ایجاد بازار ارز توافقی، کشف قیمت واقعی ارز در یک محیط رقابتی و شفاف با مشارکت فعال صادرکنندگان و واردکنندگان است. بانک مرکزی با رصد رفتار این دو گروه، می‌تواند سیاست‌های دقیق‌تر و مؤثرتری در حوزه ارزی اتخاذ کند.
