همایون ارشادی، چهره ماندگار سینما، تئاتر و تلویزیون ایران، پس از سال‌ها فعالیت هنری و تحمل یک دوره بیماری سرطان، در سن ۷۸ سالگی درگذشت. ارشادی که هرگز آموزش رسمی بازیگری ندیده بود، هنر خود را نه بر اساس تکنیک، بلکه بر پایه حس و صداقت درونی بنا نهاد و با نقش‌آفرینی‌های عمیق و به‌یادماندنی خود، نامش را در تاریخ سینمای ایران و جهان جاودانه ساخت.
<
>
زندگی همایون ارشادی؛ از معماری تا دروازه سینما
همایون ارشادی در سال ۱۳۲۶ در اصفهان دیده به جهان گشود. برخلاف بسیاری از هنرمندان که از نوجوانی سودای صحنه و پرده سینما را در سر می‌پروراندند، مسیر زندگی ارشادی تا میانسالی هیچ نشانی از جهان هنر نداشت. او پس از اخذ دیپلم در سال ۱۳۴۴، برای تحصیل در رشته معماری به ایتالیا مهاجرت کرد و پس از اتمام تحصیلات و بازگشت به ایران، در اهواز مشغول به کار شد. مهاجرت به کانادا پس از انقلاب و بازگشت مجدد به ایران در سال ۱۳۷۰، رویدادهایی بودند که او را از دنیای هنر دور نگه داشتند، اما سرنوشت برای همایون ارشادی مسیری متفاوت رقم زده بود.
نقطه عطف ورود این هنرمند به عالم بازیگری به سال ۱۳۷۱ بازمی‌گردد، زمانی که به‌طور اتفاقی با محمد نیک‌بین، دوست قدیمی خود، در آمریکا ملاقات کرد. این ملاقات و بازگشت مشترک به ایران، زمینه آشنایی او با تهمینه میلانی، همسر نیک‌بین، را فراهم آورد. چند ماه بعد، پیشنهاد میلانی برای بازی در فیلم «کاکادو»، نخستین قدم همایون ارشادی را در دنیای سینمای ایران رقم زد. هرچند این تجربه، آغازی بر فعالیت‌های سینمایی او بود، اما آشنایی با عباس کیارستمی دروازه‌ای تازه به سوی شهرت و ماندگاری برای ارشادی گشود.
«طعم گیلاس» و طلوع سبک بازیگری همایون ارشادی
سال ۱۳۷۵ نقطه عطفی بی‌بدیل در کارنامه هنری همایون ارشادی محسوب می‌شود. عباس کیارستمی، کارگردان نامدار ایرانی، در جستجوی چهره‌ای اصیل و غیرحرفه‌ای برای نقش «آقای بدیعی» در فیلم «طعم گیلاس» بود. او در همایون ارشادی گمشده‌اش را یافت؛ مردی که بی‌ادعا و با نگاهی انسانی، توانست عمیق‌ترین احساسات شخصیت را بدون نیاز به تکنیک‌های مرسوم بازیگری به تصویر بکشد. «طعم گیلاس» که با دریافت نخل طلای کن، نام سینمای ایران را بار دیگر جهانی کرد، استعداد ناب و منحصر به فرد ارشادی را به جهانیان شناساند. خود ارشادی درباره این تجربه می‌گفت: «من نقشی بازی نمی‌کردم، فقط خودم بودم. هیچ الگویی نداشتم، چون سواد سینمایی نداشتم. یک معمار بودم که به‌صورت تصادفی جلوی دوربین رفتم.» این نقل قول جوهر سبک بازیگری او را آشکار می‌سازد: اصالت، صداقت و اتکا به حس درونی به جای فرم‌های از پیش تعریف شده.
درخشش همایون ارشادی در افق جهانی سینما
پس از موفقیت خیره‌کننده در «طعم گیلاس»، همکاری همایون ارشادی با بزرگان سینمای ایران ادامه یافت. داریوش مهرجویی در سال ۱۳۷۷ او را برای نقش «محمود» در فیلم «درخت گلابی» برگزید و ارشادی در این فیلم نیز توانست با به تصویر کشیدن مردی درون‌گرا و غرق در خاطرات، تحسین منتقدان را برانگیزد. فیلم‌هایی چون «ملکه» (نقش‌آفرینی صامت و تاثیرگذار)، «واکنش پنجم»، «نارنجی‌پوش» و «بمانی» نیز از دیگر آثار برجسته این بازیگر صاحب‌سبک در سینمای ایران هستند که عشق او به این هنر را نمایان می‌کردند.
شهرت همایون ارشادی فراتر از مرزهای ایران رفت. نقش‌آفرینی‌های طبیعی و عمیق او، به‌ویژه در «طعم گیلاس»، توجه فیلمسازان بین‌المللی را جلب کرد. در سال ۲۰۰۷، او در فیلم تحسین‌شده «بادبادک‌باز» (The Kite Runner) به کارگردانی مارک فورستر به ایفای نقش پرداخت. منتقدان جهانی از بازی او شگفت‌زده شدند. لس‌آنجلس تایمز در تمجید از او نوشت: «مارک فورستر، نقطه حیرت‌انگیز بازی در «بادبادک‌باز» را در طبیعی‌بودن همایون ارشادی می‌داند. بسیاری از بازیگران به تکنیک خود تکیه می‌کنند، اما او به دل خود تکیه کرده است.» این موفقیت، راه را برای حضور همایون ارشادی در تولیدات بزرگ بین‌المللی دیگری هموار کرد، از جمله:
- «آگورا»
- «سی دقیقه پس از نیمه‌شب» (Zero Dark Thirty)
- «تحت تعقیب‌ترین مرد» (A Most Wanted Man)
- «علی و نینو» (Ali and Nino)
با این حال، همایون ارشادی همواره با فروتنی خاصی از عنوان «بازیگر بین‌المللی» اجتناب می‌کرد و می‌گفت: «من بازیگر ایرانی هستم که چند تجربه بازی در فیلم‌های خارجی داشته‌ام. بازیگر بین‌المللی یعنی کسی که همه جای دنیا شناخته‌شده باشد، و من با آن تعریف یکی نیستم.» او در طول فعالیت هنری خود جوایز و افتخارات متعددی در جشنواره‌های بین‌المللی کسب کرد، از جمله جایزه بنیاد بلونلیج در جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز ۲۰۱۹ و نامزدی بهترین بازیگر در جشنواره‌های تورنتو و «فیلم اکشن آمریکا».
میراث همایون ارشادی: عشق به هنر، نه جاه و مقام
همایون ارشادی تنها به سینما محدود نشد و در تلویزیون و تئاتر نیز حضوری فعال و به یادماندنی داشت. نقش «سرهنگ» در سریال محبوب «تا ثریا» به کارگردانی سیروس مقدم، از جمله نقش‌هایی است که در اذهان عمومی ماندگار شد. او که نگاه مثبتی به رسانه تلویزیون داشت، در مجموعه‌هایی چون «هم‌شاگردی‌ها» و «شمس‌العماره» نیز نقش‌آفرینی کرد. عشق او به تئاتر نیز عمیق بود؛ او تئاتر را «تمرین نفس برای بازیگر؛ تمرینی برای صداقت و حضور زنده» می‌دانست و آن را «پالایش روح» خود برمی‌شمرد.
همایون ارشادی هیچ‌گاه از ورود دیرهنگام خود به دنیای بازیگری پشیمان نبود و اعتقاد داشت که شاید اگر زودتر وارد این عرصه می‌شد، این موفقیت و ماندگاری را تجربه نمی‌کرد. از ویژگی‌های بارز اخلاقی این هنرمند فقید، عدم علاقه او به شهرت بود. او در مصاحبه‌های متعدد تأکید کرده بود که هرگز به دنبال شهرت نبوده و تنها «عشق به هنر» او را در این مسیر نگاه داشته است. او همچنین با پایبندی به اصول اخلاقی و اعتقادی خود، پیشنهادهای کاری بین‌المللی که با باورهایش سازگار نبودند را رد می‌کرد و همواره بر این باور بود که بازیگری باید از دل برآید، نه صرفاً از تکنیک.
کارنامه هنری پربار و شخصیت والای همایون ارشادی او را به نمادی از اصالت و هنر متعهد در سینمای ایران تبدیل کرد. وی در ۲۰ آبان‌ماه ۱۴۰۴، در سن ۷۸ سالگی و پس از سه‌دهه ایفای نقش‌های ماندگار، بر اثر متاستاز سرطان درگذشت و پیکر پاکش در بهشت سکینه کرج به خاک سپرده شد. یاد و خاطره این هنرمند محبوب همواره در دل علاقه‌مندان به سینما و فرهنگ ایران زنده خواهد ماند.
مطالب مرتبط
- فرهنگستان زبان و ادب فارسی معادل‌های صحیح واژه “کرانچی” را اعلام کرد
- «شوق پرواز» افق‌های تازه‌ای در تعلیم و تربیت دانش‌آموزان می‌گشاید
- بازار تاریخی اراک؛ میراث قاجار در آستانه جهانی شدن
- فرهنگستان زبان و ادب فارسی معادل‌های صحیح واژه “کرانچی” را اعلام کرد
رضا حبیبی، از روزنامه‌نگاران جوان و آینده‌دار در عرصه رسانه است که با انرژی و اشتیاق فراوان در مجله خبری مشغول به فعالیت است. او با تسلط بر ابزارهای نوین خبری و شبکه‌های اجتماعی، به سرعت توانسته جایگاه خود را به عنوان یک خبرنگار فعال و تأثیرگذار تثبیت کند.