سازمان ثبت اسناد و املاک کشور گام مهمی در راستای شفاف‌سازی و تسهیل معاملات غیرمنقول برداشت. سخنگوی این سازمان از پیوستن بیش از 117 هزار مشاور املاک دارای مجوز رسمی به سامانه جامع کاتب خبر داد و از امکان تنظیم پیش‌نویس قراردادها و همچنین قراردادهای یکسان و نمونه در این سامانه توسط مشاوران خبر داد. این اقدام، گامی اساسی در اجرای قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول و آیین‌نامه اجرایی آن محسوب می‌شود.
اعظم قویدل، سخنگوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، با اعلام این خبر اظهار داشت: “در پی اجرای تبصره 2 ماده 3 قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول و آیین‌نامه مربوطه، سازمان ثبت اسناد از تاریخ پانزدهم مرداد ماه سال گذشته (1403/05/15) امکان اتصال مشاوران املاک دارای پروانه کسب معتبر را به سامانه کاتب فراهم کرد. این اتصال، مشاوران را قادر می‌سازد تا به سامانه ثبت الکترونیک اسناد متصل شده و پیش‌نویس قراردادهای مربوطه را در بستر کاتب تنظیم نمایند.”
وی در تشریح استقبال مشاوران املاک از این طرح افزود: “تاکنون، بالغ بر 117 هزار مشاور املاک فعال و دارای پروانه صنفی به این سامانه متصل شده‌اند. این استقبال گسترده نشان از عزم جدی فعالان این حوزه برای همراهی با طرح‌های تحول‌آفرین سازمان ثبت اسناد دارد. در همین مدت، بیش از 36 هزار پیش‌نویس قرارداد توسط مشاوران املاک در سامانه کاتب و همچنین 2800 پیش‌نویس دیگر در سامانه خودنویس تنظیم و برای انجام مراحل نهایی به دفاتر اسناد رسمی ارسال شده است.” این آمار، بیانگر نقش موثر سامانه کاتب در تسهیل فرآیند تنظیم اولیه معاملات غیرمنقول است.
قویدل در ادامه به رونمایی از قراردادهای یکسان و نمونه در سامانه کاتب اشاره کرد و گفت: “از تاریخ هجدهم مهر ماه سال 1403 (1403/10/18)، تعداد 14 نوع قرارداد متحدالشکل و نمونه در سامانه کاتب بارگذاری شده است. این قراردادها شامل انواع معاملات زمین کشاورزی (فروش و اجاره)، ملک مسکونی (اجاره و فروش)، آپارتمان مسکونی (فروش) و املاک تجاری و اداری (فروش) می‌شود. در ابتدا، امکان تنظیم این قراردادهای یکسان به صورت آزمایشی در اختیار تعدادی از مشاوران املاک قرار گرفت تا پس از بررسی و رفع ایرادات احتمالی، به صورت سراسری در دسترس قرار گیرد.”
سخنگوی سازمان ثبت اسناد افزود: “خوشبختانه، با رفع ایرادات و انجام هماهنگی‌های لازم، از تاریخ ششم اردیبهشت ماه سال جاری (1404/02/06)، تمامی مشاوران املاکی که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به سازمان ثبت اسناد معرفی شده‌اند، قادر به تنظیم این قراردادهای یکسان در سامانه کاتب شده‌اند. تا تاریخ سیزدهم اردیبهشت ماه (1404/02/13)، بیش از 3800 فقره قرارداد یکسان توسط مشاوران املاک در سکوی کاتب تنظیم و ثبت اولیه شده است.” این استقبال از قراردادهای یکسان، نشان‌دهنده نیاز بازار به ابزارهای استاندارد و شفاف در معاملات املاک است.
قویدل با تاکید بر ویژگی‌های قراردادهای یکسان گفت: “این قراردادها، نمونه‌های متحدالشکل و استاندارد هستند که امکان کاهش یا افزایش شروط قراردادی در آن‌ها وجود ندارد. هدف از طراحی این قراردادها، ایجاد یک چارچوب حقوقی مشخص و شفاف برای معاملات املاک و کاهش اختلافات احتمالی در آینده است. قانونگذار پیش‌بینی کرده است که این قراردادها علاوه بر مشاوران املاک، به صورت خودکاربری نیز توسط اشخاص حقیقی و حقوقی قابل تنظیم باشد. خوشبختانه، سازمان ثبت اسناد زودتر از موعد یکساله‌ای که قانونگذار تعیین کرده بود، امکان تنظیم قرارداد یکسان را برای تمامی مشاوران دارای مجوز فراهم کرده است.”
وی در خصوص امکان تنظیم قرارداد یکسان در سامانه خودنویس نیز گفت: “با توجه به برگزاری جلسات فنی منظم بین کارشناسان سازمان ثبت اسناد و کارشناسان وزارت راه و شهرسازی، امکان تنظیم قرارداد یکسان در سامانه خودنویس نیز به زودی فراهم خواهد شد. این امر، دسترسی عموم مردم به این ابزار استاندارد را تسهیل خواهد کرد.”
سخنگوی سازمان ثبت اسناد در خصوص مراحل نهایی کردن معاملات با استفاده از قراردادهای یکسان توضیح داد: “مردم در صورتی که قصد انجام معامله در قالب قراردادهای یکسان و نمونه را داشته باشند، می‌توانند به یکی از مشاوران املاک دارای پروانه صنفی مراجعه کرده و پس از تنظیم قرارداد یکسان در بنگاه مشاور املاک، طرفین معامله ظرف مدت سه ماه به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه و معامله خود را به صورت قطعی ثبت کنند.” وی تاکید کرد که مردم همچنان می‌توانند برای انجام هر نوع معامله‌ای، به طور مستقیم به دفاتر اسناد رسمی مراجعه نمایند.
قویدل در پایان با اشاره به آثار حقوقی قراردادهای یکسان گفت: “قرارداد یکسان، یک سند الزام‌آور حقوقی است. با این حال، ثبت قرارداد یکسان در سکوی کاتب تنها برای املاکی امکان‌پذیر است که دارای سند مالکیت حدنگار یا تک‌برگ (اعم از سند مالکیت حدنگار زرد رنگ یا سبز رنگ) باشند. به عنوان مثال، با ثبت قرارداد یکسان فروش ملک در سکوی کاتب، مالکیت ملک در دفتر الکترونیک املاک سازمان ثبت اسناد از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود، اما ملک به نام خریدار دارای محدودیت بوده و امکان انتقال آن به غیر وجود ندارد. طرفین معامله باید ظرف سه ماه از تاریخ ثبت قرارداد یکسان، برای ادامه فرآیند و رفع این محدودیت، به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنند.”
این اقدامات سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، با هدف ایجاد شفافیت، افزایش امنیت حقوقی معاملات و کاهش زمینه‌های بروز اختلافات در حوزه املاک صورت می‌گیرد و انتظار می‌رود با استقبال و مشارکت فعال مشاوران املاک و عموم مردم، گام‌های موثری در ساماندهی بازار مسکن و معاملات غیرمنقول برداشته شود. دسترسی به قراردادهای یکسان و امکان تنظیم پیش‌نویس قراردادها توسط مشاوران مجاز، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و زمان انجام معاملات و همچنین افزایش آگاهی حقوقی طرفین کمک شایانی نماید.