پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که حتی استشمام بوی قهوه، بدون مصرف آن، می‌تواند عملکرد ذهنی را در انجام فعالیت‌های تحلیلی بهبود بخشد. این اثر نه به دلیل ترکیبات شیمیایی قهوه، بلکه به واسطه قدرت ذهن و اثر دارونما (Placebo Effect) رخ می‌دهد؛ یعنی افراد صرفاً با باور به تأثیر مثبت قهوه، عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند.
آزمایش علمی روی دانشجویان؛ رایحه قهوه و افزایش توانایی حل مسئله
در مطالعه‌ای که توسط محققان دانشگاه استیونز در آمریکا انجام شد، ۱۱۴ دانشجو در قالب دو گروه مورد بررسی قرار گرفتند. گروه اول در اتاقی با رایحه قهوه (فاقد کافئین یا مواد محرک) به سؤالات دشوار ریاضی آزمون GMAT پاسخ دادند، در حالی که گروه دوم در محیطی بدون هیچ‌گونه رایحه خاص آزمون دادند. نتایج نشان داد که گروه اول به‌طور قابل توجهی نمرات بالاتری کسب کردند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که رایحه قهوه می‌تواند ذهن را برای عملکرد بهتر آماده کند، حتی اگر هیچ ماده محرکی وارد بدن نشود. در واقع، ذهن افراد با استشمام بوی قهوه، انتظار دارد که هوشیارتر و متمرکزتر باشد و همین انتظار باعث بهبود عملکرد می‌شود.
قدرت ذهن و نقش اثر دارونما در عملکرد شناختی
محققان تأکید می‌کنند که این بهبود عملکرد ناشی از تأثیر مستقیم رایحه بر مغز نیست، بلکه نتیجه‌ی باور ذهنی افراد است. در نظرسنجی تکمیلی از ۲۰۸ نفر، مشخص شد که اکثر افراد به‌طور ناخودآگاه بوی قهوه را با افزایش انرژی، تمرکز و هوشیاری مرتبط می‌دانند. این باور ذهنی، حتی بدون مصرف واقعی قهوه، می‌تواند باعث افزایش توانایی‌های شناختی شود.
به گفته پژوهشگران: «این فقط بوی قهوه نبود که باعث عملکرد بهتر شد، بلکه ذهن افراد به آنها القا کرده بود که قرار است بهتر عمل کنند. و این انتظار، واقعاً در نتایج آزمون تأثیرگذار بود.»
کاربردهای عملی رایحه‌درمانی در محیط‌های کاری و آموزشی
نتایج این تحقیق که در ژورنال Environmental Psychology منتشر شده، می‌تواند کاربردهای گسترده‌ای در طراحی محیط‌های کاری، آموزشی و تجاری داشته باشد. استفاده از رایحه‌های خاص مانند بوی قهوه، می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای افزایش بهره‌وری، تمرکز و رضایت روانی افراد مورد استفاده قرار گیرد.
کارفرمایان، طراحان داخلی، مدیران فروشگاه‌ها و مراکز آموزشی می‌توانند با بهره‌گیری از رایحه‌های هدفمند، فضای ذهنی مثبت‌تری برای کارکنان، مشتریان یا دانش‌آموزان ایجاد کنند. این روش ساده و کم‌هزینه، می‌تواند به‌طور غیرمستقیم عملکرد افراد را بهبود بخشد و تجربه‌ی حضور در محیط را ارتقا دهد.
این پژوهش نشان می‌دهد که ذهن انسان چقدر قدرتمند است و چگونه حتی یک رایحه ساده می‌تواند مسیر عملکرد شناختی را تغییر دهد. شاید وقت آن رسیده باشد که به تأثیرات محیطی اطراف‌مان بیشتر توجه کنیم؛ از نور و صدا گرفته تا رایحه‌هایی که ناخودآگاه بر ذهن‌مان اثر می‌گذارند.
